Nieuws over klimaatverandering gaat vaak over de opofferingen en onheil. Dat is jammer want ons brein houdt niet van angst. We zoeken veel liever naar positieve verhalen die ons plezier en hoop geven. Willen we duurzaamheid interessanter maken, dan zullen we dus juist de voordelen veel meer en vaker aandacht moeten geven. Maar wat zijn die eigenlijk? De voordelen zijn in ieder geval niet het voorkomen van de nadelen, zoals meer hevige stormen, overstromingen, een stijgende zeespiegel en het uitsterven van plant- en diersoorten. In de artikel vind je de échte voordelen die duurzamer leven en minder CO2-uitstoot opleveren.
1: Betere gezondheid door duurzaam eten
Meer plantaardig eten heeft gezondheidsvoordelen. Groenten, peulvruchten, volkoren granen, noten en fruit verlagen het risico op hartziektes en beroerten (Gezondheidsraad). Ook is er een lager risico op diabetes. Daarnaast neemt het aantal mensen met overgewicht toe. Wereldwijd zijn dat er al ruim 2 miljard, in Nederland is dat ongeveer de helft van de mensen. Overgewicht leidt vaker tot gezondheidsklachten zoals hart- en vaatziekten, kanker en diabetes. We eten (vooral in de westerse wereld) te veel, te zoet, te vet en te veel dierlijk voedsel. Als we de uitstoot van broeikasgassen van ons voedselsysteem willen verlagen dan is een overstap naar een duurzaam dieet nodig. Die verandering heeft dus ook een gezondheidsvoordeel. Verlaging van broeikasgassen realiseren we ook met minder voedselverspilling. Een tip om thuis minder te verspillen is een keukenweegschaal zodat we niet te veel koken. De routine om eten te wegen is ook waardevol als we minder willen eten. Een duurzaam dieet en minder voedsel verspillen helpen niet alleen de planeet, maar ook onze gezondheid.
2: Betere gezondheid door meer bewegen
Bewegen is goed voor de gezondheid (Gezondheidsraad). Het vermindert de kans op chronische ziekten als hart- en vaatziekten, diabetes en depressieve symptomen. Tweeënhalf uur per week matig (wandelen, fietsen) tot intensief (sporten) bewegen is voor volwassenen het minimum per week, voor kinderen van 4-18 jaar is dat een uur per dag. Helaas komen de meesten van ons (50%) daar om allerlei redenen niet aan. Kijkend vanuit de gedragswetenschap kan het helpen als we meer bewegen op allerlei manieren makkelijker maken: een sociale omgeving die het aanmoedigt, een omgeving die het prettig maakt (veilige fietspaden), of de tijd om naar school en daarna naar werk te fietsen. Verduurzamen is ook op dit vlak een voordeel. Het verlagen van de uitstoot van broeikasgassen door onze vervoersmiddelen vraagt om een aanpassing van de woonomgeving waarin we minder vaak de auto pakken en juist vaker gaan fietsen of wandelen. Het vraagt ook iets van onszelf door vaker de auto te laten staan. Dit heeft ook effect op de sociale normen. Duurzamer leven heeft dus het voordeel dat we vaker en makkelijker aan meer bewegen toekomen.
Vaak denken we bij luchtvervuiling aan China of India, maar ook in Nederland is het een probleem. Gemiddeld leven we er negen maanden korter door en heeft één op de vijf kinderen astma door luchtverontreiniging.
3: Schonere lucht
Luchtvervuiling heeft effect op onze gezondheid en levensverwachting. Vaak denken we bij luchtvervuiling aan China of India, maar ook in Nederland is het een probleem. Gemiddeld leven we er negen maanden korter door en heeft één op de vijf kinderen astma door luchtverontreiniging (Longfonds). En niet alleen wij mensen, maar ook de natuur heeft last van lucht die vervuild is.
Luchtvervuiling ontstaat door de uitlaatgassen van personenauto’s of vrachtverkeer, door industrie, scheepvaart, veeteelt en burgers via houtstook in huis. Dit gaat dan om fijnstoffen, stikstofdioxide en ozon. Luchtvervuiling is per regio anders. Vooral in de randstad, in de buurt van havens en dichtbij veehouderijen is luchtkwaliteit minder. Verduurzamen door schone elektriciteit te gebruiken, stoppen met het verbranden van fossiele brandstoffen, vaker te fietsen en minder dierlijk voedsel eten zorgt ervoor dat de luchtkwaliteit aanzienlijk verbetert. En nog beter, luchtkwaliteit reageert snel op verandering van uitstoot. Dat maakt het leven voor onszelf prettiger, en ook voor de natuur.
4: Natuur verrijkt ons hoofd
Positieve emoties (blijdschap, plezier, geluk), zingeving (een hoger doel) en betrokkenheid (opgaan in wat je doet) zijn in de psychologie elementen die bij kunnen dragen aan een gelukkig leven. Onderzoek laat zien dat de natuur daar een belangrijke invulling voor kan zijn. De natuur vermindert stress, het is rustgevend. Een wandeling in de natuur is een activiteit, maar ook een plek om je hoofd ‘leeg’ te maken, op te gaan in je bezigheid of andere mensen te ontmoeten. Natuur laat ons genieten van al het wonderlijke dat het leven te bieden heeft. En als we ons gedrag gaan veranderen en strijden voor de wonderen van de natuur dan voelen we wellicht ook weer zingeving en betekenis in onze levens. Om klimaatverandering te beperken is het belangrijk dat we natuur minder afbreken en natuur terugbrengen in onze levens (steden, daken, tuinen, etc.). CO2-uitstoot verminderen heeft dus het voordeel dat natuur weer onderdeel wordt van ons leven.
5: Herstel van biodiversiteit
Biodiversiteit gaat door onze manier van leven snel achteruit. Ons voedselsysteem, de honger naar grondstoffen voor producten en de behoefte aan energie zorgen voor massale ontbossing en het verdwijnen van dieren. Vele ecosystemen staan onder druk. Duurzamer leven en uitstoot van broeikasgassen verminderen heeft als voordeel dat het ook goed is voor de essentiële biodiversiteit op aarde waar wij een onderdeel van zijn. Minder opwarming is essentieel voor ons, maar ook voor planten en dieren om te overleven. En dat is belangrijk want bomen halen CO2 uit de lucht, zorgen voor verkoeling bij hittegolven en bieden een leefomgeving voor dieren waar wij afhankelijk van zijn. Zonder insecten geen bestuiving of bestrijding van plaagdieren.
6: Iets doen heeft altijd zin
Uit de meeste boodschappen over klimaatverandering, of dat nu in het nieuws is of vanuit overheden, lijkt het alsof we een doel hebben dat we wel of niet kunnen halen. Dat is niet zo. Duurzamer leven heeft altijd zin en maakt impact. Stel dat we het +1,5 ºC opwarming onhaalbaar blijkt, of zelfs +2,0 ºC, dan blijft iedere beperking van opwarming essentieel.
- CO2 blijft honderden jaren in de lucht. Iedere vermindering in CO2-uitstoot betekent dat we het volgende generaties prettiger maken.
- Alles wat we nu aan opwarming beperken of ieder broeikasgas dat we uit de atmosfeer houden is goedkoper dan de economische prijs van de gevolgen door te weinig te doen of het uit de lucht halen (E. Linden, R. Jackson, Het Klimaatboek).
- Kijken we naar ons leven op aarde, dan maakt iedere vermindering in CO2-uitstoot het leven voor ons wat minder erg. De gevolgen van opwarming zijn bij iedere verhoging weer een stapje lastiger voor onze levens, en die van planten- en dieren om ons heen.
Zijn er nog andere voordelen?
Bovengenoemde voordelen komen nadrukkelijk naar voren. Sommige voordelen zijn er bewust uitgelaten omdat het niet heel zeker is dat ze ook daadwerkelijk gaan komen bij duurzamer leven. Denk bijvoorbeeld aan minder ongelijkheid omdat we een eerlijker en meer divers voedselsysteem creëren. Of dat we gelukkiger worden omdat we minder bezig zijn met spullen kopen. Wat ook genoemd wordt is meer veiligheid in het verkeer en minder ongelukken omdat we minder auto gaan rijden. En meer banen wordt ook genoemd, maar daar tegenover staan experts die aangeven dat er ook banen wegvallen. De belangrijkste boodschap is in ieder geval dat we klimaatcommunicatie gaan verbeteren met o.a. meer focus op de voordelen die het verminderen van de CO2-uitstoot oplevert.
Bronnen:
- Rijksoverheid – Schone Lucht Akkoord 2020
- Gezondheidsraad – Beweegrichtlijnen 2017
- RIVM – Factsheet Bewegen 2021
- Voedingscentrum – Naar een meer plantaardig voedingspatroon
- WUR – Effect van natuur op gezondheid
- Natural History Museum – The Urgency of Biodiversity Action 2020
