De klimaatuitdaging vraagt om teamwork. Het team, ofwel de samenleving, bestaat uit personen die wisselende rollen hebben. In de ochtend en avond ben je als gewone burger in de weer, overdag werk je juist in het belang van een bedrijf of de overheid. Is het al een uitdaging om een sportteam goed te laten draaien, dan is dit de vergrotende trap. Op dit moment draait het team even niet zo lekker. We kunnen wel een goeie peptalk gebruiken. De koppen bij elkaar steken en verbinding vinden. In dit artikel lees je hoe een dosis positieve psychologie ons kan helpen voor het klimaat.
Wat is positieve psychologie?
Positieve psychologie is een stroming binnen de psychologie die gaat over het vinden van welbevinden en geluk door te kijken naar de dingen die goed gaan en het koesteren van onze kwaliteiten, sterktes en dingen die je helpen groeien. De grondlegger ervan is Martin Seligman die met zijn Well-being Theory het doel heeft om mensen te leren gelukkiger te zijn. De positieve psychologie, zoals beschreven door Seligman, is gebaseerd op ideeën van Aristoteles, Confucius en Mencius over geluk. Om dat welbevinden en geluk te vinden gaat de positieve psychologie uit van vijf pijlers: Possitve emotions, Engagement, relations, Meaning en Accomplishments, ofwel PERMA.
1. Positieve emoties
In de eerste pijler van positieve psychologie gaat het om het ervaren van meer positieve emoties zoals blijdschap, geluk, plezier, vrolijkheid, trots, dankbaarheid, liefde en tevredenheid. Dit begint bij het begrijpen wat je zelf voelt. Weet je dat beter, dan stuur je ook makkelijker bij. Dit opzoek gaan naar positieve emoties noemt Seligman hunting the good stuff. Het ervaren van positieve emoties kan ons meer tevredenheid geven en veerkracht opbouwen, aldus onderzoek van Fredrickson. Positieve emoties zijn sterk verbonden met je sterke punten en die brengen energie, enthousiasme en plezier met zich mee. Je kunt dit in de praktijk brengen door wekelijks vijf dingen op te schrijven die je blijheid, geluk of plezier brachten. Of iedere dag iets kleins te doen voor iemand anders.
2. Betrokkenheid
Betrokkenheid, de tweede pijler, gaat over enthousiasme en opgaan in wat je doet. Activiteiten waarin je dit ervaart geven je energie en motivatie, het voelt goed wat je doet. Bij ultieme betrokkenheid vergeten we zelfs de tijd en vliegt die voorbij. We gaan er volledig in op. Deze vorm van betrokkenheid noemt psycholoog Mihaly Csikszentmihaly flow. Je bent dan super geconcentreerd en heel doelgericht. Vaak realiseer je je dit pas achteraf, zo erg ga je op in dat moment van flow. Betrokkenheid ervaren begint met het bewust worden en vinden waar dat voor jou in zit. Vervolgens kun je betrokkenheid in die activiteiten verder ontwikkelen met de juiste uitdaging en het laten groeien van je vaardigheden via je sterke punten. Simpel gezegd, steeds een beetje beter worden, groeien of verder komen. Stel jezelf dus eerst de vragen wat je het leukste vindt om te doen, welke activiteiten, projecten of evenementen je echt boeien en waar je je echt kon concentreren. De volgende stap is om te kijken hoe je die dingen vaker zou kunnen doen en hoe je jouw sterke punten vaker kunt inzetten.
3. Relaties
Het hebben van relaties is een basisbehoefte van alle mensen. Warmte van anderen krijgen en aan anderen geven is essentieel voor een gelukkig leven, maar ook zoiets als elkaar fysiek in de ogen kijken is essentieel voor mensen. Wanneer we dat doen maken we namelijk het hormoon oxytocine aan en dat speelt een centrale rol bij het vormen van binding en hechting. Bovendien is acceptatie door groepen een kern drijfveer in ons leven, en voorkomen we het liefst uitsluiting van een groep. In deze derde pijler van PERMA draait het specifiek om de positieve relaties. Hierin ervaren we dat we geliefd zijn, ondersteund en gerespecteerd. We bouwen er welzijn mee op. Dus koester je positieve relaties en ontwikkel of versterk ze.
4. Betekenis
Betekenis is de vierde pijler in positieve psychologie en gaat over het gevoel dat wat je doet zinvol is, je ertoe doet en je bijdraagt aan iets groters. Het overstijgt je eigen leven. In het Engels wordt dat vaak aangegeven met ‘purpose’. Mensen gedijen dan ook als ze betekenisvolle doelen hebben die hun leven zin en richting geven. Een betekenisvol leven geeft ons een gevoel van welzijn, voldoening, geluk en waarde. En het geeft motivatie en doorzettingskracht. Nietzsche beschrijft het als volgt: wie een waarom heeft in het leven kan bijna elke hoe verdragen. Iedereen gaat op een andere manier om met betekenis of zingeving. Sommigen ervaren het in hun werk, anderen juist als ze vrijwilligerswerk doen, gemeenschapswerk doen, voor hun kinderen zorgen, creatieve dingen doen of spirituele of religieuze levens leiden. Je kunt jezelf de vraag stellen welke ervaringen betekenisvol zijn voor je waren. Hierbij kun je letten op verbondenheid met anderen, het bijdragen aan de samenleving en aan dingen die je eigen leven overstijgen.
5. Prestaties
De vijfde pijler voor het vinden van welbevinden en geluk zit in prestaties, ofwel het ervaren van succes. Dat kan zitten in het werken naar en bereiken van een doel (klein en groot), ergens steeds beter in worden. of de doorzetting om iets af te maken. Het ervaren van vooruitgang, groei of met een trots gevoel kunnen terugkijken op iets geven je een ervaring van welbevinden en geluk. Het motiveert je en je krijgt er energie van als je merkt dat je ergens in groeit. Waar het bereiken van doelen een extrinsieke motivatie is, zitten het ervaren van groei en ontwikkeling op intrinsieke motivatie waarbij de activiteit zelf ons voldoening geeft. Kortom, iets bereiken geeft ons een goed gevoel. Kijk daarbij vooral ook naar de kleine doelen en de weg er naartoe. En daag je zelf uit om jezelf te ontwikkelen.
Bij positieve psychologie kijk je dus naar wat goed gaat en waarin we kunnen groeien.
Positieve psychologie als hulp voor klimaat
Om onze klimaatuitdaging beter aan te gaan is het handig als we uit negatieve sfeer komen. Niet elkaar bestoken met verwijten of agressieve berichten, herhalende nieuwsberichten over onheil of een deprimerende toon die vertelt dat het nooit snel genoeg gaat. We staan namelijk voor een gezamenlijke uitdaging waarin samenwerking essentieel is. Respect, begrip en teamwork zijn noodzakelijk. We hebben elkaar nodig. Laten we daarom eens kijken of we vanuit de positieve psychologie ons team, de samenleving, kunnen helpen. Het begint met de essentie. Bij positieve psychologie kijk je dus naar wat goed gaat en waarin we kunnen groeien. Vervolgens is het van belang opzoek te gaan naar de positieve emoties en relaties, te kijken in welke duurzame activiteiten veel betrokkenheid en succes zit om tot slot ons overstijgende doel te vinden.
Wat doen we goed op klimaatgebied?
Waar kunnen we trots en tevreden over zijn? Waar worden we vrolijk en gelukkig van? En waar halen we plezier uit? Laten we vooral meer gaan kijken naar de dingen waar we positieve emoties uithalen. Het is zo makkelijk om successen te vergeten. Kijken we naar het afgelopen jaar dan dit zomaar een paar punten waar we trots op kunnen zijn en waar we blij van worden:
- Nederland is nummer één in zonne-energie (Solar Europe) in Europa in 2022 en naar verwachting ook in 2023. De zonnepanelen vliegen de daken op met meer dan twee miljoen huishoudens die ze hebben laten plaatsen.
- Nederland doet het met wind op zee ook erg goed. We staan wereldwijd op nummer vier als het gaat om capaciteit (GWEC, 2022).
- Nederlanders bespaarden in 2022 massaal op aardgas. Mede daardoor daalde in 2022 de verwachte uitstoot van broeikasgassen met 9% (CBS) ten opzichte van 2021. Hierdoor hebben we in Nederlanders inmiddels 30% minder uitstoot van broeikasgassen dan in 1990.
- Nederlanders lieten zien dat zij ook in huis routines kunnen veranderen en comfort kunnen aanpassen om energie te besparen. De gebouwde omgeving verlaagde daardoor de CO2-uitstoot met 21% ten opzichte van 2021.
- Nederlanders in de proeftuinen voor aardgasvrij wonen vinden hun huis erg comfortabel geworden en zijn erg blij.
- In 2022 koos één op de vier Nederlanders bij het kopen van een auto voor volledig elektrisch, veel meer dan de één op de tien in 2021.
PERMA inzetten voor het klimaat
Laten we dus vooral trots zijn op wat we aan het presteren zijn. En het plezier en geluk benadrukken dat mensen ervaren in hun activiteiten, werk en hobby’s om Nederland duurzamer te maken. Stiekem veranderen we al, denk maar aan de gesprekken over vliegen, vlees eten, windmolens, consumptie van producten en omgang met de natuur. Er zijn ook al vele nieuwe organisaties ontstaan in de afgelopen jaren waarin mensen de verandering met veel plezier en betrokkenheid proberen aan te jagen: Urgenda, Gideonsbende, Change Inc., Herenboeren, Natuurlijk boeren en Plastic Soup foundation, etc. etc. Daarbij komt meteen ook de derde pijler om de hoek kijken: positieve relaties. In plaats van de aandacht te geven aan boosheid en discussies zijn er heel veel mensen die met veel respect en plezier met elkaar hard werken aan onze duurzame toekomst. Laten we die groepen meer in beeld brengen, dan zien we als samenleving hoe mooi samenwerken is. En zoek ze vooral ook zelf op, die positieve relaties.
Tot slot, de vierde en vijfde pijler kunnen we samen beter inkleden als we een overstijgend doel als samenleving omarmen. Ja, er is een klimaatdoel, maar die is voor de meeste Nederlanders niet te begrijpen, verandert soms en spreekt niet aan als iets waar je zingeving en betekenis uit haalt. Zodra we daar een overstijgend doel voor onze samenleving van vormen dan kunnen we ook meer energie halen uit onze prestaties die we onderweg naar dat doel realiseren. Uiteraard zijn dit slechts enkele voorbeelden, maar als samenleving kan een dosis positieve psychologie ons helpen om als team de klimaatuitdaging beter aan te gaan.
Bronnen:
- Seligman, M. (2011) – Flourish.
- Fredrickson, B. (2013) – Positive emotions broaden and build.
- TNO (2022) – Ervaringen bewoners aardgasvrij wonen.
- SolarPower Europe, 2022 – Top 10 EU countries solar capacity per capita.
